Jedność

21 / 28

Rodzinna Lombardia
29
nie już w tym obrazie szukał uko‑
jenia dla swojego sumienia szar‑
panego wyrzutami, przebaczenia
Boga, Jego miłosierdzia.
Kolejnym obrazem autopor‑
tretowym jest Głowa Meduzy.
Meduza to jedna z dwóch form
morfologicznych parzydełkow‑
ców z galaretowatym ciałem,
zwykle w kształcie dzwonu lub
parasola. Zgładzenie Meduzy
opisane jest szczegółowo w Me-
tamorfozach Owidiusza. Perseusz
zdołał pokonać Meduzę jedynie
dzięki sprytnemu fortelowi. Aby
uniknąć jej wzroku – który miał
moc zamieniania patrzącego
w kamień – nie spojrzał wprost
na przeciwniczkę, ale obserwował
jej odbicie w swojej tarczy i w ten
sposób w końcu udało mu się ob‑
ciąć jej głowę. Caravaggio utrwalił
ten właśnie moment dramatycz‑
nej kulminacji, rzutując odciętą
głowę Meduzy pełną węży, jako
odbicie na wypukłej tarczy. Usta
i oczy są szeroko otwarte, stru‑
mienie krwi spływają z odciętej
przed chwilą szyi, grymas zasty‑
gły na twarzy. Caravaggio prze‑
kształcił mit Meduzy w manifest
malarstwa mimetycznego, które
potrafi tchnąć życie w przedsta‑
wiane postacie, a jednocześnie
unieruchomić je na płótnie. Zro‑
bił to z takim mistrzostwem, że
widz zamiera z przerażenia i po‑
dziwu przed wizerunkiem, tym
bardziej, że jest to własna twarz
malarza opleciona oszalałymi wę‑
żami.
Każdy artysta w jakimś sensie
maluje siebie. Czynił to i Cara‑
vaggio. W jego obrazach znaleźć
można „portret psychologiczny”
jego samego. Płótnem, które,
choć nie jest autoportretem, ale
może nam pomóc zrozumieć
tajemnice osobowości Caravag‑
gia, jest Narcyz, znajdujący się
w Palazzo Barberini w Rzymie.
Artysta w tym płótnie oddaje
tragiczną historię młodzieńca za‑
kochującego się we własnym od‑
biciu i opowiada historię, którą
opisał niegdyś Owidiusz w Księ-
dze Metamorfoz. Mit o Narcyzie
jest mocno zakorzeniony w kul‑
turze. Jego postać znajduje się
na freskach odkrytych w Pompe‑
jach, malowali go Nicolas
Poussin, Claude Lorrain, John
Pocałunek Judasza,
National Gallery of Ireland, Dublin